زمینلرزه یا زلزله، لرزش و جنبش خفیف یا شدید زمین است که به علت آزاد شدن انرژی ناشی از گسیختگی سریع در گسلهای پوستهٔ زمین در مدتی کوتاه به وقوع میپیوندد. محلی که منشاء زلزله بوده و انرژی از آنجا خارج میشود را کانون زلزله، و نقطهٔ بالای کانون در سطح زمین را مرکز زلزله گویند. پیش از وقوع زمینلرزه اصلی معمولاً زلزلههای نسبتا خفیفتری در منطقه روی میدهد که به پیشلرزه معروفند. به لرزشهای بعدی زمینلرزه نیز پسلرزه گویند که با شدت کمتر و با فاصله زمانی گوناگون میان چند دقیقه تا چند ماه رخ میدهند. زلزله به سه صورت عمودی، افقی و موجی بوقوع میرسد که قسم آخر از شایعترین آنهاست.
بزرگی زمینلرزه:
بزرگی زمینلرزه را به صورت زیر تعریف میکنند:
بزرگی زلزله، M برابر لگاریتم در پایه ده دامنه حداکثر (برحسب میکرون)
حرکت، A، است که توسط لرزهسنج استاندارد ووداندرسون در فاصله صد کیلومتری
از مرکز زلزله ثبت شده باشد.
* M = Log(۱۰) A
همچنین، جهت تعیین انرژی آزاد شده توسط هر زلزله رابطهای توسط ریشتر –
گوتنبرگ در سال ۱۹۵۶ ارائه گردید که میزان انرژی آزاد شده در کانون زلزله
بر حسب ارگ (erg) و بزرگی آن “M” مشخص مینماید.
* Log E =۱۱٫۴ + ۱٫۵ M
با یک محاسبه ساده میتوان نشان داد که با افزایش یک درجهای اندازه بزرگی زلزله، مقدار انرژی آزاد شده تقریباً ۳۲ برابر میگردد.
انواع زلزله:
زلزلهها از دید جهت آزاد شدن انرژی به دو گونه افقی و عمودی تقسیم بندی
میگردد. خرابیهای عمده و وسیع معمولاً بر اثر زلزلههایی از نوع افقی
صورت میپذیرند. چرا که اغلب ابنیا در برابر بارهای عمودی مقاومت کافی
دارند.
براساس میزان خرابی بوجود آمده زلزلهها به ده درجه بر مبنای مرکالی تقسیم میگردند.
ثبت زلزله ها:
به منظور ثبت زلزله ها از دستگاهی به نام لرزه سنج یا شتاب نگار استفاده
میشود. داده های بدست آمده از این دستگاه یا به صورت یک سری از اعداد
بیانگر شتاب است که به صورت (شتاب – زمان) دسته بندی شده اند و یا صرفا یک
سری اعداد بیانگر شتاب زمین است. در این مورد اخیر در ابتدای داده ها اشاره
میگردد که فاصله زمانی این داده ها چند ثانیه است. داده های زلزله های
ایران از سایت مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن قابل دریافت است.